Uitbraak apenpokken België: enkel feiten, geen stigma

De ziekte 

Apenpokken? 

Apenpokken is een ziekte die vooral voorkomt in Centraal- en West-Afrika. In mei 2022 maakte de ziekte zijn intrede in Europa en Noord-Amerika, waaronder België. Wereldwijd zijn er momenteel zo’n 50 000 bevestigde diagnoses, waaronder een 700-tal bij ons. Er is een dalende trend in Europa, wat wil zeggen dat er nog besmettingen zijn maar dat die in kleinere mate toenemen.

Indien je besmet bent met het apenpokkenvirus zal je binnen de 5 à 21 dagen symptomen ervaren. Deze eerste symptomen zijn in de meeste gevallen gelijkaardig aan griepsymptomen. Namelijk: spierpijn, koorts, rillingen, vermoeidheid, hoofdpijn en algemeen onwel.  

Hierna volgen in heel wat gevallen huidletsels. Dit kan gaan om bultjes, puistjes, blaasjes of etterbuilen. De huidletsels krijgen vaak korstjes om daarna te genezen. Helaas kan je aan deze letsels pijnlijke steken en/of jeuk ervaren. De letsels bevinden zich vaak aan de anus, geslachtsorganen, het gezicht en de handen.  

In enkele gevallen ervaren patiënten ook keelklachten of ontstekingen aan de anus en/of plasbuis.  

Eén persoon die besmet was met het apenpokkenvirus en ernstige andere aandoeningen had, is overleden. De doodsoorzaak is de combinatie van die vele aandoeningen. 

Wat kan ik doen om apenpokken te voorkomen?  

De ziekte is overdraagbaar via direct contact met de huidletsels, en direct contact met lichaamsvochten en/of slijmvliezen van een besmet persoon. Deze vormen van contact klasseert het Instituut voor tropische geneeskunde (ITG) als ‘zeer hoog risico’. De ziekte is geen SOA (seksueel overdraagbare aandoening), maar verspreidt zich makkelijk via seksuele contacten. Opgelet! Momenteel wordt nog onderzocht of condooms wel voldoende bescherming beiden tegen het virus.  

Verder spreekt het ITG ook over ‘hoog risico’ contacten. Dit gaat dan om de uitwisseling van (veel) speeksel, langdurig contact met besmette oppervlakken of linnen (beddengoed, handdoeken, iemands kledij dragen), wonen bij een besmette persoon en drie uur of langer op één of twee zitplaatsen afstand van een persoon met symptomen zitten in een vliegtuig, bus of trein.  

De voornaamste voorzorgsmaatregelen:  

• Beperk contact met besmette personen. Dit is natuurlijk niet vanzelfsprekend of mogelijk voor iedereen. Wissel in dat geval contactgegevens uit met personen met wie je intens direct contact hebt gehad.  
• Blijf thuis indien je je ziek voelt. Zo bescherm je jezelf en anderen. Indien je toch je huis moet verlaten, bijvoorbeeld om naar de dokter te gaan, draag dan een mondmasker en kledij die eventuele huidletsels bedekt.

Ik denk dat ik besmet ben. Wat nu? 

• Neem contact op met de bestaande testcentra of de polikliniek van het ITG op het nummer 03 247 66 66 van 9u tot 17u
• Isolatie: blijf thuis, indien je huisgenoten hebt dan blijf je best in je eigen kamer.  
• Deel geen huishoudelijke artikelen zoals kleding, beddengoed, handdoeken of eetgerei 
• Vermijd lichamelijk contact, zeker seksueel contact. Opgelet: condooms alleen geven onvoldoende bescherming  
• Vermijd contact met dieren (vooral knaagdieren)  
• Verwittig mensen met wie je de afgelopen drie weken contact had 

Er bestaat een vaccin, kom ik in aanmerking?  

Meest recente informatie (07/12)
Sinds 21 november is de vaccinatie strategie aangepast. België volgt de aanbevelingen van het EMA (European Medicines Agency). Dit wil zeggen dat men een tweede dosis vaccin na 28 dagen kan verkrijgen. 

Ook preventief is er een lichte wijziging. Alle 'risicogroepen' kunnen zich aanmelden voor een boostershot, ook zij die gevaccineerd zijn tijdens de kindertijd. Deze zogenaamde risicogroepen worden niet verder uitgebreid. 

Voor zij die een eerste dosis in Frankrijk gingen halen is het mogelijk een tweede dosis in België te verkrijgen. 

Door de daling van besmettingen zijn we geëvolueerd naar een zogenaamde 'niet-acute' fase. Dit wil zeggen dat alle overheidsverantwoordelijkheden rond de apenpokken naar de deelstatelijke regeringen is verschoven. 

De huidige voorwaarden zijn de volgende:

• Mannen die seks hebben met meer dan één man (MSM)
• Vrouwen die PrEP nemen en die frequente wisselende seksuele contacten hebben.
• Mannelijke en transgender sekswerkers.
• Personen met een ernstige immuunstoornis en een hoge kans op een infectie. Onder immuunstoornissen vallen onder andere ongecontroleerde hiv-infectie, onderdrukte afweer door medicatie (zoals na een transplantatie), kwaadaardige bloedziekten, aangeboren afweerstoornissen.
• Laboratoriumpersoneel dat de virusculturen behandelt.

Wij zijn tevreden met deze stap vooruit, maar blijven ijveren dat iedereen die zich wil laten vaccineren dit zonder voorwaarden kan doen.

Hoe verloopt de vaccinatie?

De vaccinaties gebeuren op verschillende locaties: in hiv-referentiecentra, universitaire ziekenhuizen (bv. UZ Brussel), Kinepolis Antwerpen (piloot project 4/10) ... Sekswerkers kunnen sinds 11 augustus ook gevaccineerd worden op de locaties van Ghapro, pasop (violett), Alias en espace P. 

Hou de voorwaarden voor vaccinatie goed in de gaten op de pagina zorg en gezondheid, daarop verschijnen steeds de meest recente voorwaarden. Het agentschap zal ook binnenkort nieuwe vaccinatiedagen aankondigen op hun website. Momenteel wordt er post- en pre-exposure gevaccineerd. Pre-exposure is wel nog steeds aan enkele voorwaarden verbonden (zie hierboven).

Heb je een hoog- of zeer-hoog risicocontact (post exposure) gehad, contacteer dan het Instituut voor Tropische Geneeskunde via 03 247 66 66.  

Als je voor 1 september een eerste vaccin kreeg, dan gebeurde die inspuiting onder de huid. Dat betekent dat er acht maanden tijd is om een tweede dosis te krijgen. Je wordt uitgenodigd voor een tweede dosis zodra de bestelling van 30 000 extra vaccins geleverd is.

Wat doet çavaria?  

Çavaria maakt deel uit van een ronde tafel over apenpokken. Die bestaat uit leden van FOD volksgezondheid en verenigingen uit het middenveld. Tijdens deze gesprekken delen we de signalen die wij binnenkrijgen en manen we de overheid aan om sensitief en proactief om te gaan met deze epidemie.  

Zit jij met bezorgdheden? Je kan die aan ons doorgeven via [email protected] of volledig anoniem via Lumi. 

Daarnaast beklemtonen wij tijdens deze meetings de nood aan een uniforme strategische aanpak:  

• tijdige en transparante communicatie via één algemeen informatiepunt per gemeenschap
• aandacht voor stigmatisatie
• diverse mogelijkheden voor vaccinatie zodat die voor iedereen toegankelijk is
• minder strenge voorwaarden
• meer vaccins

Çavaria blijft actief het werk van de regering in dit dossier opvolgen. We zijn blij met de vooruitgang, maar benadrukken dat er nog steeds een hoge nood is aan meer vaccins om alle MSM te beschermen. Ook is er nood aan meer testlocaties en een efficiënter verloop van deze testprocedure.  

Stigma  

Binnen Europa en Nood-Amerika vond de eerste uitbraak plaats binnen de sociale groep 'mannen die seks hebben met mannen' (MSM bv. homomannen). Omdat zij ook vaker contact hebben binnen dezelfde sociale groep zet het virus zich momenteel vooral verder binnen deze groep. Een besmetting heeft dus niets te maken met je seksuele oriëntatie. Iedereen die risicocontacten heeft met iemand die besmet is maakt kans op apenpokken.   

Er is dus geen probleem met specifieke communicatiecampagnes en maatregelen naar deze groep toe. Het wordt echter wel een probleem wanneer de overheid voornamelijk inzet op campagnes gericht op MSM, zonder ook tegemoet te komen aan de nood aan hulpverlening en vaccinaties voor zij die hogere risico’s lopen. Echter door enkel te focussen op campagnes zonder gestructureerde hulpverlening, vergroot het risico op stigma en discriminatie die sowieso al rust op deze groep.  

Het is een feit dat MSM momenteel voornamelijk getroffen worden door apenpokken. We verwachten dan ook van de overheid dat zij uitgebreid en gestructureerd voorzien worden van vaccinaties, informatie en mentale ondersteuning.

Het is echter ook essentieel dat de brede bevolking gesensibiliseerd wordt. Zij zijn immers niet immuun voor het virus. Daarnaast speelt deze sensibilisering een belangrijke rol in het actief bevechten van stigmatisatie van MSM tijdens deze epidemie. Door de brede bevolking te voorzien van correcte informatie, minimaliseren we het risico op stigmatiserend gedrag naar MSM toe.

Kortom, het virus moet serieus genomen worden. Er is nood aan een structurele aanpak om het virus zo snel mogelijk aan te pakken.  Een aanpak met erkenning voor de angst die MSM op dit moment ervaren. Een aanpak waarin MSM beschermd worden en iedereen actief bijdraagt aan het indijken van dit virus.

Meer lezen?  
 
Monkeypox: get the facts right, push back against the stigma 

Meer info? Vragen?

Het Instituut voor Tropische Geneeskunde heeft alle nodige info gebundeld in een duidelijke FAQ. Klik hier voor meer info. 

Vanaf vrijdag 12 augustus is ook de infolijn 1700 actief. Op dit nummer kan je elke weekdag tussen 9 en 19u terecht voor vragen over het virus.

Uitzonderlijk was dit nummer ook actief gedurende het Pride weekend in Antwerpen (12-14 augustus).

Over die Pride voegde minister Crevits het volgende toe: "Er is in deze fase absoluut geen reden tot paniek, er is geen risico op overdracht door bijvoorbeeld samen feest te vieren. Dus als je naar de Pride wil gaan, doe dat. Het is wel belangrijk om mensen goed te informeren". Tijdens de Pride in Antwerpen kon je ook vragen stellen aan de Sensoa infostand.

Vragen? Nood aan een gesprek?  

Maakt dit je ongerust? Heb je nog vragen of nood aan een gesprek?  
Contacteer onze info- en luisterlijn Lumi via www.lumi.be